Vẻ đẹp kiến trúc phố cổ Hội An qua các thời kỳ

Dạo bước giữa lòng phố cổ, bạn sẽ thấy kiến trúc phố cổ Hội An là sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống, phong cách thuộc địa và nét hiện đại – mỗi công trình đều mang hồn của thời gian và câu chuyện lịch sử riêng biệt. Cùng Hoi An Royal Beachfront Villas khám phá rõ hơn những nét kiến trúc đặc trưng ấy - yếu tố làm nên sức hút vĩnh cửu của Hội An.

Các kiểu kiến trúc đặc trưng tại phố cổ Hội An

Kiến trúc Hội An là sự kết tinh giữa giá trị truyền thống và ảnh hưởng ngoại lai, tạo nên không gian đô thị hài hòa, độc đáo.

Kiến trúc nhà ở truyền thống tại Hội An

Kiểu nhà ở truyền thống là hình ảnh phổ biến nhất trong khu phố cổ, đặc trưng bởi kết cấu khung gỗ, mái ngói âm dương và bố cục chặt chẽ, phản ánh lối sống đô thị thương mại cổ xưa.

• Nhà trệt (1770–1850): Đây là hình thái kiến trúc đầu tiên, thường có mặt tiền hẹp (4–8m) nhưng chiều sâu lớn (có thể lên tới 40m). Mái ngói âm dương lợp theo cách đan xen giúp thoát nước hiệu quả. Cấu trúc nhà chia thành nhiều phần liên hoàn như hiên, nhà chính, nhà cầu và sân trong, tạo nên dòng lưu thông không khí và ánh sáng tự nhiên.

• Nhà lầu (1850–1888): Khi nhu cầu sử dụng không gian tăng lên, nhà truyền thống được phát triển thành dạng hai tầng, vẫn giữ kiểu dáng hình ống, khung gỗ chắc chắn và tường gạch kiên cố. Tầng lầu ban đầu thấp, dần được nâng cao và mở rộng để gia tăng diện tích sinh hoạt, đồng thời đáp ứng nhu cầu chứa hàng hóa và mở rộng hoạt động kinh doanh. 

Hai kiểu nhà trên vừa là kết quả của quá trình thích nghi với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, vừa phản ánh trình độ tổ chức không gian và tư duy thẩm mỹ của cư dân Hội An trong quá trình phát triển đô thị thương mại cổ.

Kiến trúc thuộc địa Pháp (1888 – 1954)

Từ cuối thế kỷ XIX, Hội An dần chịu ảnh hưởng của kiến trúc Pháp. Tuy không do người Pháp trực tiếp xây dựng, nhưng nhiều công trình vẫn mang phong cách thuộc địa qua bàn tay của tầng lớp thương nhân giàu có.

Các ngôi nhà xây bằng gạch hoặc bê tông, mặt tiền rộng, kết cấu bền vững và thiết kế phù hợp với khí hậu nhiệt đới. Hệ mái vòm cong, cửa chớp và lan can hoa văn là những đặc trưng nổi bật.

Phần nội thất cũng được điều chỉnh để thích nghi, với cửa thông gió, ban công mở và không gian thoáng đãng, giữ được vẻ sang trọng mà vẫn tiện dụng trong đời sống vùng nhiệt đới.

Điểm đáng chú ý là phong cách kiến trúc này không hoàn toàn rập khuôn theo mẫu Pháp mà có sự hòa quyện với yếu tố Trung Hoa trong cách bố trí không gian và vật liệu, tạo nên phong cách vừa sang trọng vừa hài hòa với cảnh quan và văn hóa Á Đông.

Kiến trúc hỗn hợp (từ 1930 đến nay)

Từ khoảng thập niên 1930, phố cổ bắt đầu xuất hiện dạng kiến trúc hỗn hợp. Đây là kết quả của quá trình giao thoa giữa phong cách Pháp và truyền thống địa phương, tạo nên diện mạo độc đáo.

Kiến trúc hỗn hợp kết hợp các chi tiết phương Tây như mái vòm, ban công sắt uốn với cửa gỗ, mái ngói âm dương, cửa ván xáng của nhà rường, tạo sự phong phú trong kiểu dáng và vật liệu.

Nhà thường cao 1–2 tầng, mặt tiền rộng, ban công thoáng và trang trí cầu kỳ hơn trước. Cửa sổ đa dạng giúp tăng cường ánh sáng, thông gió và kết nối không gian sống với thiên nhiên.

Sự kết hợp giữa hiện đại và truyền thống không chỉ thể hiện trong ngoại thất mà còn được tính toán trong công năng sử dụng, phù hợp với lối sống đô thị đang dần hiện đại hóa.

Kiến trúc hỗn hợp là bước phát triển tất yếu, thể hiện tư duy tiếp nhận văn hóa linh hoạt, góp phần đa dạng hóa không gian phố cổ và khẳng định giá trị kiến trúc vượt thời gian.

Kiến trúc đường phố

Hệ thống đường phố Hội An được quy hoạch theo mô hình bàn cờ, gồm những con phố ngắn, hẹp và cắt nhau vuông góc, giúp tối ưu không gian đô thị và đảm bảo lưu thông hiệu quả.

Đường Trần Phú đóng vai trò trục chính, tập trung nhiều di tích lịch sử và công trình quan trọng, tạo nên trung tâm kết nối trong cấu trúc tổng thể của khu phố cổ.

Các con đường nhỏ tuy hẹp nhưng nhờ thiết kế đồng bộ về màu sắc, chất liệu và hình thức, toàn bộ không gian phố cổ trở nên hài hòa, thống nhất và dễ nhận diện.

Dù diện tích nhỏ, không gian vẫn tạo cảm giác thoáng nhờ hệ thống cửa mở, sân trong và ban công được bố trí khoa học. Sự liền mạch trong thiết kế tạo nên nhịp điệu đô thị mượt mà.

Kiến trúc phố cổ còn thể hiện khả năng chống chịu thời tiết: mái ngói âm dương chống nóng và thoát nước tốt, mặt bằng thấp giúp giảm thiểu tác động từ gió bão và lũ lụt.

Cấu trúc phố không chỉ đẹp về thẩm mỹ mà còn đảm bảo tính bền vững, thể hiện tri thức bản địa trong cách xây dựng và duy trì không gian sống hài hòa với thiên nhiên.

Những yếu tố nổi bật trong kiến trúc phố cổ

Kiến trúc phố cổ Hội An không chỉ đặc sắc ở tổng thể không gian mà còn được định hình rõ nét qua các chi tiết cấu thành như mái ngói, cửa, vật liệu, bố cục nhà và nghệ thuật trang trí.

Mái ngói âm dương

Mái ngói âm dương là hình ảnh biểu trưng của kiến trúc Hội An, nổi bật với lớp ngói đất nung mỏng màu nâu đỏ, có hình vuông, mỗi cạnh khoảng 22cm. Ngói được lợp xen kẽ ngói úp và ngửa, tạo thành lớp mái cong mềm mại.

Cấu trúc này không chỉ tạo nên vẻ đẹp thẩm mỹ mà còn giúp thoát nước nhanh, chống nóng hiệu quả. Phần nóc mái thường cao, có hình hộp chữ nhật, kết hợp với tường hồi, tạo nên sự bền vững và vững chãi cho công trình.

Toàn khu phố cổ nhờ đó đạt được sự thống nhất về hình thức mái, tạo nên nhịp điệu kiến trúc hài hòa và biểu hiện sâu sắc triết lý âm dương ngũ hành trong văn hóa Á Đông.

Cửa ra vào và cửa sổ

Hệ thống cửa là điểm nhấn tinh tế trong thiết kế nhà cổ. Cửa ra vào và cửa sổ thường được làm bằng gỗ, chạm khắc hoa văn đẹp mắt, mang đậm chất thủ công mỹ nghệ truyền thống.

• Cửa lớn được thiết kế mở quay hoặc trượt, không dùng song sắt như kiến trúc hiện đại.
• Cửa chớp xuất hiện phổ biến để giúp lưu thông không khí và che nắng hiệu quả.
• Trong một số ngôi nhà hỗn hợp, cửa ván xáng được bổ sung để tăng khả năng lấy sáng và thông gió, phản ánh sự phát triển trong cách tổ chức không gian sống.

Cách thiết kế này vừa đảm bảo thẩm mỹ, vừa đáp ứng nhu cầu thích nghi với khí hậu nhiệt đới gió mùa.

Bố cục nhà

Nhà ở phố cổ thường theo mô hình nhà ống, với chiều ngang hẹp từ 4–8m và chiều sâu lên tới 40m. Không gian được chia làm ba phần chính:

• Khu vực phía trước dành cho buôn bán
• Phần giữa là không gian sinh hoạt gia đình
• Khu vực trong cùng là nơi thờ cúng tổ tiên

Cách bố trí này giúp phân tách rõ ràng chức năng từng phần, đồng thời đảm bảo sự thông thoáng tự nhiên nhờ sân trong và giếng trời. Nhà chính và nhà phụ có thể tách mái riêng, tạo nên nhịp điệu kiến trúc linh hoạt, uyển chuyển.

Đường nét thiết kế mềm mại, tránh sự khô cứng, tạo nên cảm giác thanh thoát, trầm mặc – một đặc trưng khó nhầm lẫn của phố cổ Hội An.

Vật liệu

Vật liệu xây dựng mang tính bản địa cao, vừa bền chắc vừa gần gũi với môi trường tự nhiên.

• Khung nhà sử dụng gỗ lim, xoan hoặc mít – những loại gỗ quý có khả năng chống mối mọt và chịu thời tiết tốt.
• Tường được xây từ gạch nung dày, giúp giữ nhiệt về mùa đông và mát mẻ vào mùa hè.
• Mái ngói là ngói đất nung mỏng, truyền thống, có màu nâu đỏ đặc trưng.
• Vữa thường là hỗn hợp đất sét trộn vôi, không chỉ bền mà còn thân thiện với môi trường.

Sự phối hợp của những vật liệu này tạo nên vẻ đẹp mộc mạc, giản dị và giúp công trình bền vững theo thời gian.

Chạm khắc và trang trí

Chạm khắc trong kiến trúc Hội An thể hiện rõ sự tài hoa và thẩm mỹ tinh tế của các nghệ nhân xưa. Hoa văn thường xuất hiện trên cột gỗ, cửa lớn, hoành phi, liễn đối với các đề tài mang tính biểu tượng như hoa lá, chim muông, rồng phượng,...

Màu sắc được sử dụng nhẹ nhàng, hài hòa, không phô trương nhưng vẫn nổi bật nhờ sự cân đối và tinh xảo trong bố cục. Ngoài ra, các công trình như hội quán, đình, chùa còn được bổ sung phù điêu, tượng điêu khắc mang đặc trưng văn hóa Việt – Hoa – Nhật.

Các công trình kiến ​​trúc mang tính biểu tượng

Không gian kiến trúc phố cổ Hội An không thể thiếu những công trình mang giá trị biểu tượng – nơi kết tinh của lịch sử, văn hóa và tín ngưỡng cộng đồng.

Tên công trình	Thời gian xây dựng	Đặc điểm kiến trúc	Giá trị văn hóa và biểu tượng
Chùa Cầu	Thế kỷ XVII	Kiểu "thượng gia hạ kiều" (trên là nhà, dưới là cầu); mái cong hình thuyền; trang trí đầu – đuôi cầu chạm khắc tinh xảo	Biểu tượng văn hóa của Hội An; in trên tờ tiền 20.000 đồng; thể hiện giao thoa Việt – Hoa – Nhật
Nhà cổ Tấn Ký	1741	Nhà ống, kết cấu gỗ – gạch – đá Bát Tràng; có hoành phi, liễn đối và các mảng chạm khắc tỉ mỉ	Đại diện cho kiến trúc nhà ở truyền thống; bảo tồn nguyên vẹn hơn 200 năm; thu hút khách tham quan
Nhà thờ tộc Trần	Thế kỷ XIX	Bài trí chuẩn phong thủy, nội thất gỗ chạm khắc tinh tế, không gian nghi lễ trang nghiêm	Nơi thờ tự dòng họ; thể hiện truyền thống hiếu đạo và nếp sống văn hóa lâu đời của người Hội An
Hội quán Phúc Kiến (và các hội quán người Hoa khác)	Từ 1697 trở đi	Mái vòm cong, ngói âm dương, trang trí kiểu Hoa tinh xảo; kết cấu theo lối "tam môn – trung điện – hậu điện"	Trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng của cộng đồng của người Hoa; thờ Thiên Hậu – thần bảo hộ của thương nhân, ngư dân
Miếu Quan Công	1653	Mái ngói ống men xanh lục; bố cục 1x3 gian; cửa chính chạm nổi rồng xanh uy nghi	Nơi thờ Quan Công – biểu tượng trung nghĩa; kiến trúc đơn giản mà trang nghiêm, đậm màu sắc tín ngưỡng Trung Hoa

Kiến trúc phố cổ Hội An không chỉ phản ánh dòng chảy thời gian mà còn là minh chứng cho sự giao thoa văn hóa độc đáo. Mỗi mái nhà, con phố đều kể một câu chuyện riêng, làm nên sức hút bền vững của Hội An trong lòng du khách.

Để hành trình khám phá ấy trọn vẹn hơn, bạn có thể chọn nghỉ dưỡng tại Hoi An Royal Beachfront Villas – khu resort cao cấp chỉ cách phố cổ khoảng 10 phút di chuyển. Với hệ thống 497 phòng hướng biển, 69 biệt thự có hồ bơi riêng, thiết kế theo phong cách Địa Trung Hải sang trọng và gần gũi thiên nhiên, nơi đây mang đến không gian lưu trú hoàn hảo sau một ngày rong ruổi phố cổ.

Tại đây, bạn có thể thư giãn bên hồ bơi vô cực view biển, thưởng thức ẩm thực đa dạng tại 2 nhà hàng cao cấp, tận hưởng spa chuyên nghiệp, rạp chiếu phim ngoài trời, cùng loạt tiện ích như câu lạc bộ trẻ em, 3 bars, lớp học nấu ăn, và trung tâm hội nghị sức chứa đến 400 khách,...

Hơn cả nơi lưu trú, Hoi An Royal Beachfront Villas là điểm chạm giữa tiện nghi hiện đại và vẻ đẹp di sản – để mỗi khoảnh khắc của bạn tại Hội An đều trở thành một kỷ niệm đáng nhớ. Đặt phòng tại website ngay hôm nay!