Văn hóa Hội An là sự hòa quyện tuyệt vời giữa truyền thống và hiện đại, tạo nên một không gian đặc biệt độc đáo, thu hút mọi du khách khi đặt chân đến. Từ những lễ hội rực rỡ sắc màu đến các món ăn đặc trưng, mỗi góc phố nơi đây đều kể lại câu chuyện của một thời đã qua. Cùng Hoi An Royal Beachfront Villas khám phá những nét độc đáo của văn hóa Hội An trong bài viết dưới đây nhé!
Nét đẹp giao thoa văn hóa độc đáo tại Hội An
Hội An là điểm hội tụ tinh tế của nhiều nền văn hóa cổ đại và phương Đông, tạo nên một bức tranh đa sắc và giàu bản sắc.
Sự kết hợp của các nền văn hóa cổ xưa
Văn hóa Hội An là bức tranh thu nhỏ của ba nền văn hóa cổ đại từng hiện diện tại vùng đất miền Trung Việt Nam, phản ánh sâu sắc chiều dài lịch sử Hội An qua các thời kỳ:
- Văn hóa Sa Huỳnh: Đây là nền văn hóa tiền sử hình thành từ khoảng năm 1000 TCN, để lại những dấu tích rõ ràng qua các di vật như mộ chum, công cụ sản xuất, đồ trang sức được phát hiện ở nhiều di tích như Hậu Xá, Thanh Chiếm, Bãi Ông (Cù Lao Chàm). Điều này cho thấy Hội An đã có cư dân sinh sống và phát triển văn hóa từ rất sớm, tạo nên nền tảng cho sự đa dạng văn hóa sau này.
- Văn hóa Chămpa: Trước khi trở thành một phần của Đại Việt, Hội An từng thuộc vương quốc Champa cổ đại, đã để lại nhiều dấu ấn qua các di tích kiến trúc như giếng nước Champa, tượng thần tài lộc Kubera, tượng thần voi, và các hiện vật gốm sứ, thể hiện sự phát triển rực rỡ của thương cảng Lâm Ấp trong suốt nhiều thế kỷ.
- Văn hóa Đại Việt: Từ thế kỷ 15 trở đi, khi nhà nước Đại Việt tiếp quản vùng đất này, văn hóa Đại Việt đã ảnh hưởng sâu sắc đến kiến trúc, phong tục tập quán và đời sống sinh hoạt của cư dân Hội An. Các làng nghề truyền thống, kiến trúc nhà cổ mang phong cách Việt cổ là minh chứng rõ nét cho sự ảnh hưởng này.
Ảnh hưởng và giao thoa văn hóa phương Đông tại Hội An
Hội An nổi bật với sự giao thoa của ba nền văn hóa phương Đông: Trung Hoa, Nhật Bản và Việt Nam:
- Văn hóa Trung Hoa: Người Phúc Kiến (Trung Quốc) là thương nhân đầu tiên đến Hội An, để lại dấu ấn rõ nét trong kiến trúc và ẩm thực. Các hội quán như Hội quán Phúc Kiến, Triều Châu, Quảng Đông vẫn tồn tại nguyên vẹn, thể hiện phong cách kiến trúc Trung Hoa đặc trưng. Ẩm thực Hội An cũng chịu ảnh hưởng mạnh qua món cao lầu, một loại mì mang phong cách Trung Hoa.
- Văn hóa Nhật Bản: Thương nhân Nhật Bản từ cuối thế kỷ 16 đã góp phần tạo nên dấu ấn văn hóa đặc biệt tại Hội An. Biểu tượng tiêu biểu là chùa Cầu (còn gọi là chùa Nhật Bản) và các ngôi mộ của thương nhân Nhật, thể hiện sự giao lưu văn hóa và thương mại giữa hai vùng đất.
- Văn hóa Việt: Người dân Hội An giữ gìn kiến trúc truyền thống và lối sống giản dị, thể hiện qua những ngôi nhà cổ kính và phong cách giao tiếp gần gũi.
Văn hóa ẩm thực truyền thống tại Hội An
Ẩm thực Hội An là sự hòa quyện giữa nguyên liệu địa phương và kỹ thuật chế biến truyền thống, tạo nên những món ăn đặc sắc và mang đậm hương vị lịch sử.
Các món ăn đặc trưng của ẩm thực truyền thống Hội An:
- Cao lầu: Đây là món mì đặc trưng nhất của Hội An với sợi mì dai, nước dùng được ninh từ thịt heo đậm đà, ăn kèm rau sống tươi mát và bánh mì giòn. Cao lầu là biểu tượng ẩm thực của phố cổ, thể hiện sự hòa quyện giữa nguyên liệu địa phương và kỹ thuật chế biến truyền thống.
- Mì Quảng: Món mì Quảng Hội An nổi tiếng với sợi mì mềm, dai, nước dùng béo ngậy từ xương heo, thường có thịt heo, tôm, trứng luộc, đậu phộng và bánh tráng nướng. Mì Quảng còn có biến thể với ếch, tạo nên hương vị phong phú và đặc sắc hơn.
- Bánh đập hến xào: Món ăn đặc sản với hến tươi xào cùng gia vị, rau răm, hành tây, hành phi, đậu phộng và tương ớt, ăn kèm bánh đa hoặc bánh đập giòn rụm. Món này nổi tiếng với hương vị đậm đà, thơm ngon và giá cả phải chăng, là món ăn vặt được yêu thích tại Hội An.
- Cơm hến: Món cơm hến sử dụng hến tươi đánh bắt từ sông Hoài, ăn kèm với các loại rau sống như bắp chuối, dứa, dọc mùng và nước hến ngọt thanh. Cơm hến mang vị thanh mát, đậm đà, khác biệt so với các vùng khác.
- Bánh bèo, bánh vạc: Đây là những món bánh truyền thống với vỏ bánh mỏng, nhân tôm, thịt heo hoặc nhân ngọt, được gói và trình bày tinh tế, thể hiện sự cầu kỳ trong ẩm thực Hội An.
- Các loại chè truyền thống: Chè đậu đỏ, chè hạt sen, chè xí mà, chè ngô, chè mè đen... đều là những món tráng miệng phổ biến với hương vị thanh mát, bổ dưỡng và cách chế biến tỉ mỉ, phù hợp với từng mùa trong năm.
Và còn nhiều món ăn khác, mỗi món đều mang đậm dấu ấn của vùng đất này, khiến du khách không thể nào quên được hương vị đặc biệt của chúng.
Khám phá văn hóa tôn giáo và tín ngưỡng ở Hội An
Văn hóa tôn giáo và tín ngưỡng ở Hội An phản ánh sự đa dạng và hài hòa giữa nhiều hệ thống tín ngưỡng khác nhau, tạo nên một bức tranh phong phú về đời sống tâm linh của người dân nơi đây.
Đa dạng tôn giáo và tín ngưỡng
Hội An là nơi tồn tại đồng thời nhiều tôn giáo như Phật giáo, Công giáo Rôma, Tin Lành, Cao Đài, Phật giáo Khất Sĩ, Phật giáo Nguyên thủy... trong đó Phật giáo chiếm đa số và có ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống tinh thần của người dân.
Nhiều gia đình dù không theo Phật giáo chính thống vẫn thờ Phật và duy trì việc ăn chay vào các ngày mùng 1 và 15 âm lịch hàng tháng.
Tín ngưỡng thờ cúng gia tiên và Ngũ tự gia đường
Bên cạnh việc thờ cúng tổ tiên, người dân Hội An còn duy trì tục thờ Ngũ tự gia đường – năm vị thần cai quản vận mệnh gia đình gồm Thần Bếp, Thần Cổng, Thần Giếng, Tiên sư bổn mạng và Cửu thiên huyền.
Khám thờ Ngũ tự gia đường thường được đặt trang trọng ngay giữa nhà, trên bàn thờ gia tiên, thể hiện niềm tin sâu sắc vào sự bảo hộ và sắp đặt của các vị thần trong đời sống gia đình.
Tín ngưỡng thờ Quan Công
Một nét đặc sắc trong tín ngưỡng Hội An là tục thờ Quan Công, vị thần được xem là biểu tượng của trung nghĩa, chính trực và bảo vệ sự bình an cho gia đình và cộng đồng.
Miếu thờ Quan Công được xây dựng ngay trung tâm phố cổ, luôn nghi ngút khói hương quanh năm và trở thành trung tâm tín ngưỡng linh thiêng. Trong các gia đình, Quan Công được thờ như vị thần hộ mạng, với bộ tượng hoặc tranh Quan Công, Quan Bình cùng Châu Thương.
Các hình thức tín ngưỡng dân gian khác
Ngoài ra, Hội An còn có các tín ngưỡng thờ bà Cô, ông Mãnh, thờ đá bùa, đá thạch cảm đương và nhiều hình thức tín ngưỡng dân gian khác, thể hiện sự phong phú và đa dạng trong đời sống tâm linh của người dân địa phương.
Điều gì khiến con người Hội An trở nên đặc biệt?
Điều khiến con người Hội An trở nên đặc biệt chính là sự hài hòa giữa truyền thống văn hóa sâu sắc và lối sống giản dị, chân thành, hiếu khách, tạo nên một bản sắc riêng biệt khó trộn lẫn với bất kỳ nơi nào khác.
- Tình yêu và sự trân trọng di sản: Người Hội An luôn tự hào, chăm sóc và gìn giữ phố cổ như một di sản quý giá của tiền nhân. Họ không chỉ giữ gìn kiến trúc, mà còn duy trì nếp sống, tính cách hiền hòa, thanh lịch, tránh xa lối sống xô bồ, hỗn tạp. Biểu tượng “con mắt cửa” gắn trước mỗi ngôi nhà vừa mang ý nghĩa bảo vệ vừa nhắc nhở về cách sống hướng thiện và văn minh.
- Lối sống chậm rãi, tao nhã: Người Hội An ăn không nhanh, nói không to, đi không vội, sống nhân tình thuần hậu, gần gũi với thiên nhiên. Họ có thói quen ngồi bên hiên nhà đọc sách, đánh cờ, chăm sóc cây cảnh, chuyện trò thân mật với nhau, tạo nên không gian sống bình yên và ấm cúng.
- Tính cách chân thành và hiếu khách: Dù là người buôn bán hay trí thức, người Hội An đều có cách ứng xử chân thật, lịch thiệp và đầy tính văn hóa. Khách du lịch thường cảm nhận được sự thân thiện, gần gũi như người nhà ngay từ lần đầu gặp gỡ. Trong giao tiếp mua bán, dù không mua hàng, khách vẫn nhận được nụ cười chân thành và lời mời quay lại.
- Sự hòa hợp trong cộng đồng: Hội An không có sự đối lập giữa mặt tiền và mặt hậu, các con đường, góc phố gắn kết tạo nên sự hòa thuận, hòa hảo, hòa bình và an lạc giữa con người với con người. Người dân sống gần như ngang bằng về mặt xã hội, không phô trương giàu sang, thể hiện sự bình đẳng và giản dị trong đời sống.
- Giữ gìn truyền thống văn hóa: Người Hội An duy trì các giá trị văn hóa truyền thống như đờn ca tài tử, hát bài chòi, chơi cây cảnh, nuôi chim, tạo nên đời sống tinh thần phong phú và thanh nhã. Các thế hệ trẻ cũng giữ được sự giản dị, không chạy theo trào lưu phô trương, góp phần bảo tồn bản sắc riêng cho phố cổ.
Hội An và những lễ hội truyền thống đậm đà bản sắc dân tộc
Hội An không chỉ cuốn hút bởi vẻ đẹp cổ kính mà còn nổi bật với đời sống văn hóa phong phú. Các lễ hội truyền thống là nét đặc trưng sống động, phản ánh niềm tin tâm linh, nếp sống cộng đồng và tinh thần gắn bó giữa con người với thiên nhiên, lịch sử và tổ tiên.
Lễ hội đèn lồng Hội An là biểu tượng văn hóa nổi bật của Hội An. Diễn ra vào đêm 14 âm lịch hằng tháng, lễ hội biến phố cổ thành không gian huyền ảo với hàng ngàn chiếc đèn lồng rực rỡ, đèn hoa đăng thả trên sông Hoài cùng nhiều hoạt động nghệ thuật dân gian đặc sắc.
Tết Nguyên Tiêu vào tháng Giêng âm lịch là dịp để người dân cầu an, giải hạn và gửi gắm mong ước bình an đầu năm. Các nghi lễ được tổ chức trang trọng trong chùa, đền, kết hợp với không khí lễ hội, tạo nên sự hòa quyện giữa tâm linh và văn hóa cộng đồng.
Đối với ngư dân Hội An, lễ tế Cá Ông vào tháng 3 âm lịch là nghi lễ linh thiêng nhất trong năm. Họ bày tỏ lòng biết ơn thần Nam Hải – vị thần bảo hộ trên biển. Lễ rước thuyền, dâng lễ và các nghi thức cổ truyền thể hiện niềm tin và sự gắn bó với nghề biển của người dân.
Tiếp nối chuỗi lễ hội gắn liền với đời sống tâm linh đó là lễ rước Long Chu được tổ chức vào rằm tháng Giêng và rằm tháng 7. Lúc này, người dân sẽ rước mô hình thuyền rồng quanh làng để xua đuổi tà khí. Âm thanh pháo nổ, tiếng trống chiêng rộn rã tạo nên không khí lễ hội vô cùng thiêng liêng mà náo nhiệt.
Tại làng rau Trà Quế, lễ hội Cầu Bông mùng 7 tháng Giêng là dịp tri ân tổ nghề nông. Mục đích của lễ hội đó là cầu mong một mùa rau tươi tốt, bội thu. Du khách khi tham quan vào dịp này có thể tham gia trồng, thu hoạch và trải nghiệm văn hóa làng nghề theo cách gần gũi, sinh động nhất.
Mỗi lễ hội ở Hội An là một lát cắt sống động của đời sống văn hóa địa phương. Chúng không chỉ thể hiện đức tin và truyền thống, mà còn phản ánh tinh thần cố kết cộng đồng, góp phần gìn giữ di sản và phát triển du lịch văn hóa bền vững cho phố cổ. Văn hóa Hội An không chỉ thể hiện qua những công trình kiến trúc, lễ hội hay món ăn đặc trưng mà còn phản ánh tâm hồn con người nơi đây. Hoi An Royal Beachfront Villas nghĩ rằng có lẽ chính nhờ sự bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa nên Hội An vẫn giữ được nét đẹp riêng biệt, hấp dẫn du khách từ khắp nơi trên thế giới.
